باطری قلب چیست و چگونه کار می‌کند؟
باطری قلب که به آن پیس میکر هم گفته می‌شود از قطعات کوچک کامپیوتری یا هدایت‌کننده‌هایی با سیم‌های کوچک، یک باطری کوچک یا مولد پالس با طول عمر بالا و ژنراتور ساخته شده است. کار باتری قلب چیست ؟ این وسیله قابلیت این را دارد که کند بودن ضربان قلب فرد را تشخیص داده و با ارسال یک جریان الکتریکی، ضربان منظم و طبیعی ایجاد کند. البته به این دستگاه کوچک ضربان‌ساز نیز گفته می‌شود. انواعي از باطري‌هاي قلب يا ضربان‌سازها، اين توانايي را دارند كه شوك الكتريكي هم وارد كنند كه به آن‌ها ICD گفته مي‌شود.
ضرورت استفاده از پیس میکر
از پیس میکر برای درمان آریتمی قلب استفاده می‌شود. هرگونه اشکال و ایراد در ضربان طبیعی قلب را آریتمی می‌گویند. ممکن است قلب یک فرد دچار کندی ضربان باشد که اصطلاحاً به آن برادی‌کاردی گفته می‌شود و اگر قلب دچار تندی ضربان باشد، به آن تاکی‌کاردی می‌گویند. حال ببینیم که کندی یا تندی ضربانِ قلب منجر به بروز چه آسیب‌هایی می‌شود و ضرورت استفاده از پیس میکر یا اهمیت باتری قلب چیست .
اگر ضربان کند بوده و قلب بیمار دچار برادی‌کاردی باشد این اختلال می‌تواند باعث غش کردن، تنگی نفس و خستگی شود. از طرفی اگر ضربان قلب شخص تند باشد و فرد دچار تاکی‌کاردی شده باشد، اندام‌های حیاتی بدن در معرض خطر و آسیب قرار گرفته و احتمال از دست دادن هوشیاری و حتی مرگ نیز برای بیمار وجود دارد. ضرورت استفاده از باطری قلب رفع این موارد و کنترل کردن آن‌ها است. نکته جالبی که در مورد این دستگاه‌ها وجود دارد این است که اکثر آن‌ها این قابلیت را دارند که تشدید فعالیت بدنی مثل ورزش کردن و بالا رفتن از شیب یا پله را پردازش کرده و ضربان قلب را بر آن مبنا تنظیم کنند.
نصب باطری قلب
این دستگاه زیر پوست بدن و در قسمت فوقانی سینه یا شکم نصب می‌شود. باید بدانید که عمل نصب باتری در بدن یک عمل جراحی بدون درد بوده و افراد از این بابت نباید نگرانی داشته باشند. بعد از نصب شدن باتری، پزشک می‌تواند با استفاده از یک رایانه مخصوص به نام «پروگرمر» دستوراتی که نیاز است را از طریق امواجی مخصوص به پیس میکر منتقل کرده و همچنین می‌تواند اطلاعاتی که توسط باتری جمع‌آوری شده است را دریافت کرده و بازخوانی کند.
چگونگی عمل نصب دستگاه
نصب این دستگاه نیاز به یک عمل جراحی كوچك دارد ولي حتما بايد در بیمارستان انجام گیرد. قبل از آغاز عمل داروی آرام‌بخش را از راه وریدی به بیمار تزریق می‌کنند که این دارو می‌تواند باعث خواب‌آلودگی و احساس راحتي وی شود. سپس محل نصب باطری قلب را بی‌حس می‌کنند. امکان دارد که برای پیشگیری از عفونت، به بیمار آنتی‌بیوتیک نیز داده شود. با توجه به انتخاب محلِ نصب که سمت چپ سینه باشد یا سمت راست، پزشک یک سوزن به سیاهرگِ بزرگ شانه وارد می‌کند و با استفاده از آن سیم‌های پیس میکر را به مکان مورد نظر در قلب می‌فرستد. این کار با استفاده از دیدن تصاویر اشعه ایکس روی مانیتور انجام می‌گیرد که به آن«هدایت فلوروسکوپی» گفته می‌شود. بعد از قرارگیری سیم‌ها در محل مورد نظر، پزشک روی پوستِ سینه یک شکاف ایجاد می‌کند. سپس محفظه‌ای شامل باتری و ژنراتور را زیر پوست قرار داده و سرِ آزاد سیم‌هایی که در قلب جای گرفته‌اند را به محفظه وصل می‌کند. در نهایت پزشک معالج باتری را تست کرده و در صورتی که عملکرد آن درست باشد جای برش را بخیه زده و عمل جراحی نصب باطری قلب پایان می‌پذیرد.
انواع باتری‌های قلب
در جواب پرسش باتری قلب چیست و انواع آن کدام هستند، باید به پیس میکرهای تک حفره‌ای، پیس میکرها یا باتری‌های دو حفره‌ای و پیس میکرهای سه حفره‌ای یا سی‌آر‌تی (CRT) و ابزارهایی به نام ای‌سی‌دی (ICD) اشاره کرد. ای‌سی‌دی برای القا کردن شوک و در كنار عضله سینه نصب می‌شوند.
نحوه عملکرد
در مورد اینکه نحوه عملکرد یک باتری قلب چیست باید گفت که عمر این دستگاه طولانی بوده و معمولاً بازه‌ای بین ۵ تا ۱۰ سال يا حتي طولاني‌تر را شامل می‌شود. البته مقدار دقیق عمر باتری به عوامل مختلفی از جمله شرایط بیمار، نوع باتری، چگونگی عملکرد آن و … بستگی دارد. مورد دیگری که باید از نحوه عملکرد پیس میکر دانست این است که عمر آن به یک‌باره به انتها نمی‌رسد بلکه در یک فرایند تدریجیِ چندماهه این اتفاق خواهد افتاد و در این مدت پزشک فرصت خواهد داشت که نسبت به تعویض باطری قلب اقدام کند. برای تعویض دستگاه نیاز به انجام یک عمل جراحی کوچک است که در طی آن فقط باتری تعویض شده و سيم‌ها در جای خود می‌مانند.
این دستگاه در هنگام نیاز، برای وارد کردن شوک، یک موج الکتریکی تولید و ارسال می‌کند که بیمار نمی‌تواند آن را احساس کند. در صورتی که فرد متوجه این موج شود باید برای تغییر در برنامه‌ریزی دستگاه به پزشک مراجعه کند.
بعد از نصب
افرادی که یک دستگاه تنظیم‌کنندهِ ضربان قلب در بدن خود نصب می‌کنند برای انجام امور روزانه و فعالیت عادی خود هیچ‌گونه محدودیتی نخواهند داشت. مواردی هست که برای اطمینان و احتیاط باید توسط این افراد رعایت شود. از جمله این موارد باید به ممنوعیت یک‌ماهه‌ی فعالیت‌های ورزشی اشاره کرد. عموماً به افرادی که باطری قلب نصب می‌کنند توصیه می‌شود که تا یک ماه فعالیت ورزشی یا بدنی شدید نداشته و از بلند کردن اجسام سنگین یا پیچ‌وتاب دادن به بدن نیز خودداری کنند. بعد از گذشت این مدت‌زمان شخص می‌تواند با مراجعه به پزشک و مشورت در این مورد، ورزش کردن و فعالیت بدنی خود را از سر بگیرد.
شخص باید بداند که تا سه ماه بعد از نصب باتری، انجام کارهایی که می‌تواند مخل امنیت او باشد ممنوع است. کارهایی نظیر شنا کردن و کوهنوردی از جمله این اعمال هستند. تنهایی قایق‌سواری کردن یا تنهایی در طبيعت ماندن و کمپ کردن در نقاط دور افتاده نیز برای این فرد ممنوع است. در ضمن برای شروع رانندگی هم بیمار باید حتماً با پزشک خود مشورت کرده و سپس اقدام به آغاز رانندگی نماید زیرا زمانی که ضربان قلب این افراد تند شده باشد یا دستگاه در حال ارسال شوک به قلب باشد، ممکن است که دچار خواب‌آلودگی یا حتی بی‌هوشی شوند. این دو مورد از جمله خطرناک‌ترین پیشامدها در هنگام رانندگی هستند. در ادامه مراقبت‌های بعد از عمل نیز باید گفت تا سپری شدن سه ماه، فرد باید از هرگونه فعالیت خشن فیزیکی که می‌تواند منجر به زمین خوردن یا وارد شدن شوک ناگهانی شود، پرهیز کند.
مورد دیگر پرهیز از نزدیک شدن به دستگاه‌هایی است که دارای میدان مغناطیسی یا الکتریکی قوى هستند. برخی از این دستگاه‌ها که می‌توانند در عملکرد پیس میکر ایجاد اختلال کنند شامل فلزیاب‌ها، دستگاه‌های جوشکاری صنعتی و برخی دستگاه‌های برقیِ خانگی مثل ماکروویو، ژنراتور‌های الکتریکی و سیم‌های فشار قوی می‌شوند.
باید اشاره کرد که برخی از آزمایش‌های پزشکی نیز در عملکرد باتری اختلال ایجاد خواهند کرد، پس نیاز است که هنگام مراجعه به هر پزشک و متخصصی و قبل از انجام هر آزمایشی یادآور شوید که از یک باتری برای بهبود عملکرد قلب خود استفاده می‌کنید.
البته برای این منظور به افرادی که عمل نصب باطری قلب انجام می‌دهند یک کارت که حاوی اطلاعاتِ مربوط به دستگاهِ نصب شده است، داده می‌شود. اطلاعات مربوط به پزشک معالج و اطلاعات مربوط به بیمار به همراه عکس دستگاه بر روی این کارت درج شده است.
هنگام مراجعه به دندان‌پزشکی، تکنیسین‌های پزشکی یا سایر پزشکان فرد باید این کارت را به رویت پزشک یا دندان‌پزشک برساند. در ضمن کارت مذکور همیشه باید همراه فرد باشد تا در صورتی که اتفاق ناگواری مانند تصادف یا بی‌هوش شدن یا … برای وی رخ داد، کادر درمانی بتوانند با رویت کارت متوجه وجود باتری در بدن فرد بشوند و در صورت نیاز نیز بتوانند با پزشک معالج ارتباط برقرار کنند تا خدمات درمانی و پزشکی را با توجه به این موضوع و تحت نظر پزشک خود او به وی ارائه دهند. در ضمن تصویر پیس میکر نیز بر روی این کارت درج شده است تا شخص هنگام حضور در فرودگاه و عبور از گیت‌های امنیتی بتواند با نشان دادن آن به مامورانِ کنترل، دلیل هشدار دادن گیت‌ها را توضیح دهد.
چه زمانی باید با پزشک مشورت کرد؟
شخصی که دستگاه پیس میکر را نصب کرده است باید قبل از شروع سفر، هنگام وارد شدن شوک یا ضربه به قسمت فوقانیِ سینه که دستگاه در آن نصب است، احساسِ داشتن ضربان غیرطبیعی، ایجاد تورم، قرمزی، گرمی یا ترشح در ناحیه نصب باتری و یا داشتن تب به مدت چند روز، حتماً با پزشک خود تماس گرفته و موارد را شرح دهد و در صورت نیاز مراجعه حضوری داشته باشد.
چه کارها یا شغل‌هایی ممنوع است؟
فردی که عمل نصب باطری قلب انجام داده است نباید به هیچ وجه به شغلی مانند خلبانی بازگردد. همچنین فعالیت و اشتغال در محیط‌هایی که ولتاژ الکتریکی بالایی دارند یا در آن محیط‌ها سیستم‌های رادار یا آهن‌رباهای بزرگ وجود دارد، جایز نیست و در صورتی که شخص می‌خواهد در چنین محیط‌هایی حضور داشته باشد حتماً قبل از مراجعه به آن‌ها باید با پزشک خود مشورت کند. در ضمن در زمینه فعالیت‌ها و روابط جنسی نیز باید بداند که پیس میکر خللی در آن ایجاد نمی‌کند مگر اینکه ضربان قلب به بالاتر از حدی برسد که دستگاه برای آن برنامه‌ریزی شده باشد كه البته اين فعاليت‌ها معمولا باعث رسيدن به آن حد نمي‌شوند. در صورت رخ دادن این اتفاق باتری به وی شوک خواهد داد و نیاز است که با پزشک در این مورد مشورت کند. همچنین این ایجاد شوک در فردِ دارای باتری خطری برای شریک جنسی وی نخواهد داشت و فقط امکان دارد که شریک او مقداری احساس خارش یا لرزش بر روی پوست خود داشته باشد.
کلینیک دلتا مستقر در بیمارستان لاله، مرکزی تخصصی در زمینه آریتمی قلبی و اختلالات ناشی از آن است. افرادی که نیاز به خدمات مربوط به آریتمی قلب دارند می‌توانند از طریق بخش نوبت‌دهی اینترنتی وب‌سایت برای دریافت وقت ویزیت اقدام نمایند.
